Η Ροτόντα ανήκει στα περίκεντρα οικοδομήματα, στο κυκλικό της σχήμα άλλωστε οφείλει και την ονομασία της.
Κτίστηκε στα χρόνια του καίσαρα Γαλερίου, γύρω στα 306 μ.Χ., ως ναός του Δία ή του Κάβειρου ή κατ΄ άλλους ως Μαυσωλείο του ιδίου.
Διαμέτρος 24,50μ
ύψος θόλου 29,80μ..
πάχος τοίχου 6,30μ.
Η μετατροπή του σε χριστιανικό ναό, αφιερωμένο πιθανότατα στους Ασωμάτους ή Αρχαγγέλους, συντελέστηκε στη διάρκεια των παλαιοχριστιανικών χρόνων, άγνωστο πότε ακριβώς.
Το 1590/1 μετατράπηκε σε τζαμί από τον Σεΐχη Σουλεϊμάν Χορτατζή Εφέντη.
Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης το 1912, αποδίδεται για μερικά χρόνια στη χριστιανική λατρεία.
Απ' αυτή τη φάση σώζονται ψηφιδωτά στις καμάρες τριών κογχών και στην κάτω ζώνη του θόλου και η τοιχογραφία της Ανάληψης στην κόγχη του ιερού.
Το εσωτερικό της Ροτόντας